Hầm mộ Paris (Pháp): Đế chế của người chết dưới lòng đất

Paris – thủ đô hoa lệ của nước Pháp, nơi gắn liền với tháp Eiffel, bảo tàng Louvre và những đại lộ sầm uất. Thế nhưng ít ai biết rằng ngay dưới lòng đất của thành phố này lại tồn tại một thế giới khác: Hầm mộ Paris – nơi yên nghỉ của hơn sáu triệu bộ hài cốt. Đây không chỉ là một di tích lịch sử kỳ lạ mà còn là minh chứng sống động cho cách con người đối diện với cái chết, dịch bệnh và sự quá tải của thành phố trong quá khứ.

Có người gọi Hầm mộ Paris là “đế chế của người chết”, cũng có người xem đây là “nghĩa địa khổng lồ bí ẩn nhất thế giới”. Bước chân vào những hành lang u tối, nơi những bức tường được xếp bằng xương sọ và xương người, bạn sẽ cảm nhận rõ rệt sự rùng rợn pha lẫn tính nghệ thuật – một trải nghiệm hiếm có giữa lòng châu Âu hiện đại.

Giới thiệu về Hầm mộ Paris

Hầm mộ Paris (Catacombes de Paris) nằm sâu khoảng 20 mét dưới lòng đất, trải dài hơn 300 km đường hầm cũ từng là mỏ đá vôi. Bên trong, hàng triệu bộ hài cốt được di dời từ các nghĩa trang quá tải của Paris vào thế kỷ 18. Trái ngược với hình ảnh lãng mạn bên trên mặt đất, nơi đây gợi nhắc về một quá khứ đen tối khi thành phố phải đối mặt với nạn dịch bệnh, mùi hôi thối từ nghĩa địa và những cuộc khủng hoảng nhân khẩu.

Ngày nay, chỉ một phần nhỏ của Hầm mộ được mở cửa cho khách du lịch. Tuy nhiên, nó đủ để khắc sâu ấn tượng về một thế giới “song song” – nơi cái chết được xếp ngay ngắn thành từng hàng, vừa gợi sự tôn kính, vừa khiến người ta rùng mình. Nhà sử học Andrew Curran từng nhận định: Hầm mộ Paris là nơi mà quá khứ và cái chết không bị che giấu, mà được trưng bày công khai như một phần tất yếu của lịch sử thành phố.

Lịch sử hình thành của Hầm mộ Paris

Nghĩa địa ngầm ra đời từ đâu?

Vào cuối thế kỷ 18, Paris rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng về chôn cất. Các nghĩa trang trong thành phố, đặc biệt là nghĩa trang Les Innocents – hoạt động hơn 10 thế kỷ, đã trở nên quá tải. Người dân sống gần đó phàn nàn về mùi hôi thối khủng khiếp và nguy cơ dịch bệnh lan rộng.

Chính quyền Paris buộc phải tìm giải pháp. Năm 1786, họ quyết định di dời hài cốt từ các nghĩa trang đến những đường hầm bỏ hoang dưới lòng thành phố – vốn là mỏ đá vôi cũ. Đó chính là khởi đầu của Hầm mộ Paris như chúng ta biết ngày nay.

Quá trình xây dựng và sắp đặt hài cốt

Trong nhiều năm liền, từng đoàn xe chở xương và sọ người đi qua thành phố vào ban đêm, dưới ánh đuốc, để đưa xuống hầm mộ. Ban đầu, các bộ xương được chất đống bừa bộn. Về sau, nhờ bàn tay của kiến trúc sư Louis-Étienne Héricart de Thury, chúng được sắp đặt lại một cách có trật tự và thậm chí mang tính nghệ thuật: sọ người xếp thành bức tường, xương đùi tạo thành hàng dài, xen kẽ là các cột trụ xương.

Theo ước tính, có khoảng 6 – 7 triệu người Paris đã được “chuyển nhà” xuống hầm mộ. Điều đặc biệt là nhiều bộ hài cốt có niên đại từ hàng thế kỷ trước, từ thời Trung Cổ cho đến Cách mạng Pháp.

Vai trò trong lịch sử thành phố Paris

Không chỉ là nơi chôn cất, Hầm mộ Paris còn đóng vai trò quan trọng trong lịch sử. Trong thời kỳ Cách mạng Pháp, nhiều cuộc họp bí mật và hoạt động quân sự diễn ra tại đây. Vào Thế chiến II, cả phe kháng chiến Pháp lẫn quân Đức Quốc Xã đều sử dụng hệ thống đường hầm này làm căn cứ.

Điều này khiến Hầm mộ không chỉ là nghĩa địa ngầm, mà còn là chứng nhân lịch sử của nhiều biến cố dữ dội. Nhà nghiên cứu David Whitehouse từng viết: Hầm mộ Paris là nơi lưu giữ không chỉ hài cốt, mà còn cả ký ức tập thể của thành phố.

Không gian và kiến trúc bên trong Hầm mộ

Quy mô khổng lồ dưới lòng đất

Ít ai hình dung được rằng dưới lòng Paris tồn tại một “thành phố ngầm” khổng lồ dài hơn 300 km. Tuy nhiên, khách tham quan chỉ có thể tiếp cận khoảng 2 km trong số đó. Các đường hầm chằng chịt, nhiều ngã rẽ và phòng lớn tạo cảm giác vừa choáng ngợp vừa đáng sợ. Số lượng hài cốt được trưng bày tại đây lên tới hàng triệu, biến Hầm mộ thành một trong những nghĩa địa đặc biệt nhất thế giới.

Kiến trúc độc đáo và cách bài trí

Điều làm du khách ấn tượng chính là cách bài trí xương người không hề tùy tiện mà có sự sắp xếp đầy tính toán. Các bức tường sọ người xếp thành hình đối xứng, tạo cảm giác như một tác phẩm nghệ thuật u ám. Xen kẽ là những phiến đá khắc ghi danh ngôn Latinh hoặc câu trích dẫn về cái chết: Đây là nơi trú ngụ của sự bình đẳng tuyệt đối.

Không gian này vừa khiến con người rùng mình, vừa khơi gợi suy ngẫm: trước cái chết, mọi vinh quang, địa vị hay giàu nghèo đều tan biến.

Những khu vực nổi bật

• “Đại lộ tử thần”: Hành lang dài được xếp kín sọ người và xương chồng chất hai bên.
• Phòng tưởng niệm: Khu vực dành để tưởng nhớ những người đã khuất.
• Các cột trụ xương: Được thiết kế như kiến trúc nghệ thuật, tạo cảm giác vừa rùng rợn vừa kỳ vĩ.

Mỗi khu vực không chỉ là nơi trưng bày hài cốt mà còn mang thông điệp sâu sắc về sự hữu hạn của đời người.