Pizza Margherita không chỉ là món ăn Ý nổi tiếng trên toàn thế giới mà còn mang trong mình một câu chuyện lịch sử gắn liền với tình yêu, niềm tự hào dân tộc và sự lan tỏa văn hóa. Ít ai biết rằng chiếc pizza trông giản dị với ba màu đỏ, trắng và xanh này lại được đặt tên theo Nữ hoàng Ý – Margherita di Savoia. Bài viết này sẽ đưa bạn quay ngược về thế kỷ 19 để khám phá nguồn gốc, ý nghĩa và hành trình trở thành biểu tượng bất hủ của món ăn trứ danh này.
Nguồn gốc của Pizza Margherita
Trước khi Pizza Margherita xuất hiện và trở thành một phần của lịch sử ẩm thực Ý, pizza vốn dĩ đã có mặt từ rất lâu tại Napoli – thành phố cảng sầm uất ở miền Nam nước Ý. Nơi đây, pizza ban đầu là món ăn đường phố, rẻ tiền, được người dân lao động sử dụng như một cách để lót dạ sau những giờ làm việc vất vả. Những chiếc bánh phẳng, nướng trong lò củi, phủ thêm một chút dầu oliu, cà chua và đôi khi là cá cơm khô chính là khởi nguồn của pizza hiện đại.
Pizza trong văn hóa Napoli xưa
Napoli ở thế kỷ 18 và 19 là nơi hội tụ của nhiều nền văn hóa, bởi vị trí chiến lược trên Địa Trung Hải. Người dân nơi đây nổi tiếng với lối sống cởi mở, yêu thích âm nhạc và ẩm thực. Pizza trở thành món ăn gắn liền với đời sống thường nhật của người Napoli. Theo ghi chép của nhà văn và nhà sử học Alexandre Dumas vào năm 1843, ông mô tả pizza như món ăn “đa dạng về loại nhân, được bán trên đường phố và được mọi tầng lớp người dân yêu thích”.
Từ món ăn bình dân đến biểu tượng quốc gia
Sự đặc biệt của pizza ở Napoli nằm ở sự đơn giản và tính cộng đồng. Người giàu có thể thưởng thức pizza trong những quán ăn nhỏ, trong khi người nghèo mua pizza từ các gánh hàng rong. Chính tính đại chúng này đã khiến pizza dần trở thành “bản sắc” ẩm thực của Napoli, và sau đó là cả nước Ý. Nhưng phải đến chuyến viếng thăm của một vị nữ hoàng, pizza mới chính thức bước ra khỏi ranh giới của món ăn bình dân.
Nữ hoàng Margherita di Savoia và chuyến viếng thăm Napoli
Vào năm 1889, Nữ hoàng Margherita di Savoia – phu nhân của Vua Umberto I – thực hiện một chuyến công du đến Napoli. Trước đó, Hoàng gia Ý thường ít khi ăn pizza, vì họ cho rằng đó là món ăn của tầng lớp thấp. Tuy nhiên, sự tò mò của Nữ hoàng đã thay đổi tất cả.
Cuộc gặp gỡ định mệnh với đầu bếp Raffaele Esposito
Khi lưu lại Napoli, Nữ hoàng bày tỏ mong muốn được nếm thử “món bánh dẹt nổi tiếng” mà dân chúng thường ăn. Đầu bếp Raffaele Esposito, một thợ làm pizza trứ danh tại Pizzeria Brandi, đã được chọn để phục vụ hoàng gia. Ông chuẩn bị ba loại pizza khác nhau, nhưng chiếc pizza được Nữ hoàng yêu thích nhất lại vô cùng giản dị: phủ cà chua đỏ, phô mai mozzarella trắng và lá húng quế xanh.
“Món pizza ấy mang màu sắc của quốc kỳ Ý – đỏ, trắng, xanh. Nữ hoàng Margherita tỏ ra vô cùng thích thú và kể từ đó, chiếc bánh được đặt theo tên bà: Pizza Margherita.” – Trích ghi chép lịch sử từ thư lưu tại Napoli.
Từ giây phút ấy, pizza chính thức vượt ra khỏi ranh giới của món ăn bình dân, trở thành niềm tự hào quốc gia. Câu chuyện này không chỉ được lưu truyền trong giới ẩm thực mà còn được xem như một phần lịch sử văn hóa Ý.
Ý nghĩa màu sắc trên Pizza Margherita
Một trong những điều làm nên sự đặc biệt của Pizza Margherita không chỉ nằm ở hương vị mà còn ở màu sắc mang tính biểu tượng. Ba nguyên liệu chính – cà chua, mozzarella và húng quế – đại diện cho quốc kỳ Ý.
Cờ Ý trên chiếc bánh
- Đỏ: tượng trưng cho cà chua chín mọng, sản phẩm đặc trưng của vùng Campania.
- Trắng: đại diện cho phô mai mozzarella làm từ sữa trâu sữa tươi béo ngậy.
- Xanh: thể hiện qua lá húng quế, mang hương vị tươi mát.
Sự kết hợp này không chỉ tạo nên một món ăn hài hòa về vị giác mà còn mang đậm tinh thần yêu nước. Người Ý tự hào rằng ngay cả trong ẩm thực, họ cũng luôn mang hình ảnh quốc gia của mình.
Biểu tượng yêu nước và sự gắn kết dân tộc
Trong bối cảnh cuối thế kỷ 19, khi nước Ý mới được thống nhất (1861), Pizza Margherita được xem như biểu tượng gắn kết dân tộc. Nó thể hiện sự đồng lòng và khát vọng tự do, độc lập. Chính vì thế, chiếc bánh này không chỉ đơn thuần là một món ăn, mà còn là một phần trong hành trình lịch sử của đất nước hình chiếc ủng.
Câu chuyện thật được ghi lại
Mặc dù câu chuyện về Pizza Margherita đã trở thành huyền thoại, các nhà sử học ẩm thực vẫn còn tranh luận về tính chính xác của nó. Một số người cho rằng việc đặt tên theo Nữ hoàng chỉ là truyền thuyết, trong khi số khác khẳng định có bằng chứng lịch sử đáng tin cậy.
Tài liệu lịch sử và tranh luận
Theo một bức thư còn lưu trữ tại thành phố Napoli, đầu bếp Raffaele Esposito từng gửi lời chào đến Nữ hoàng Margherita, trong đó nhắc đến món pizza đặc biệt ông sáng tạo. Bức thư này được xem là bằng chứng quan trọng củng cố câu chuyện. Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu cho rằng đây có thể là “chiến lược marketing” nhằm quảng bá pizza đến tầng lớp quý tộc.
Trích dẫn ghi chú từ thế kỷ 19
“La pizza Margherita è stata creata per onorare la Regina d’Italia” – Trích bản ghi chép năm 1889 tại Napoli (dịch: Pizza Margherita được tạo ra để tôn vinh Nữ hoàng Ý).
Dù sự thật có thể còn nhiều lớp màn, nhưng không thể phủ nhận rằng Pizza Margherita đã đóng vai trò quan trọng trong việc đưa pizza từ một món ăn bình dân trở thành biểu tượng toàn cầu.
Sự lan tỏa toàn cầu của Pizza Margherita
Kể từ khi ra đời, Pizza Margherita nhanh chóng vượt ra khỏi biên giới Napoli để trở thành biểu tượng ẩm thực nước Ý và lan tỏa khắp thế giới.
Từ Napoli ra thế giới
Với làn sóng di cư của người Ý sang Mỹ vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, pizza cũng “xuất ngoại” theo chân họ. Thành phố New York và Chicago trở thành hai trung tâm pizza đầu tiên ở Mỹ. Ngày nay, Pizza Margherita có mặt ở hầu hết mọi quốc gia, từ các nhà hàng sang trọng đến những quán ăn đường phố.
Pizza trong văn hóa đại chúng
Pizza không chỉ là món ăn, mà còn là biểu tượng văn hóa. Nó xuất hiện trong phim ảnh, âm nhạc và các chiến dịch quảng bá du lịch. Một nghiên cứu của Statista 2023 cho thấy có hơn 5 tỷ chiếc pizza được tiêu thụ mỗi năm trên toàn cầu, trong đó Pizza Margherita vẫn nằm trong top đầu các loại pizza được yêu thích nhất.
Giá trị văn hóa và ẩm thực của Pizza Margherita
Không chỉ dừng lại ở hương vị, Pizza Margherita còn mang trong mình giá trị văn hóa và tinh thần đặc biệt.
Di sản UNESCO về nghệ thuật làm pizza Napoli
Năm 2017, UNESCO đã công nhận “nghệ thuật làm pizza Napoli” (Pizzaiuolo) là Di sản phi vật thể của nhân loại. Đây là sự ghi nhận không chỉ dành cho món ăn, mà còn cho cả truyền thống, kỹ thuật và tinh thần cộng đồng của người dân Napoli.
Sự công nhận trên toàn cầu
Ngày nay, Pizza Margherita được coi là chuẩn mực để đánh giá chất lượng của một đầu bếp pizza. Các hiệp hội ẩm thực quốc tế, như Associazione Verace Pizza Napoletana, đưa ra quy định nghiêm ngặt về cách làm Pizza Margherita đúng chuẩn, từ loại bột, phô mai, cà chua cho đến lò nướng củi.
Pizza Margherita ngày nay
Trải qua hơn 130 năm, Pizza Margherita vẫn giữ được sức hút không hề suy giảm, đồng thời cũng có những biến đổi phù hợp với thời đại.
Các phiên bản hiện đại và sáng tạo
Nhiều đầu bếp hiện đại sáng tạo thêm các biến thể của Pizza Margherita, như thêm dầu ô liu cao cấp, cà chua heirloom, hay mozzarella truffle. Dù vậy, công thức truyền thống với ba nguyên liệu đỏ – trắng – xanh vẫn luôn được tôn trọng.
Giữ gìn truyền thống và tinh thần Ý
Dù đi đến bất kỳ đâu, Pizza Margherita vẫn gợi nhắc về đất nước Ý – về sự giản dị, tinh tế và niềm tự hào dân tộc. Người Ý xem đây là món ăn mang linh hồn quốc gia, không chỉ để thưởng thức mà còn để kể câu chuyện về lịch sử của họ.
Kết luận
Pizza Margherita là minh chứng cho sức mạnh của ẩm thực trong việc kết nối con người, gắn liền với lịch sử và văn hóa. Từ một chiếc bánh giản dị, nó đã trở thành biểu tượng bất hủ của nước Ý, được cả thế giới công nhận và yêu thích. Câu chuyện về Nữ hoàng Margherita và chiếc pizza mang tên bà là minh chứng rằng đôi khi, một món ăn đơn giản cũng có thể trở thành huyền thoại vượt thời gian.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
Pizza Margherita có gì khác biệt so với các loại pizza khác?
Điểm khác biệt lớn nhất là sự đơn giản nhưng tinh tế, với ba nguyên liệu đại diện cho quốc kỳ Ý: cà chua, mozzarella và húng quế.
Nữ hoàng Margherita có thực sự là nguồn gốc tên gọi?
Theo nhiều tài liệu lịch sử, đúng là Nữ hoàng đã thưởng thức món pizza này vào năm 1889. Tuy nhiên, một số học giả cho rằng đây có thể là một câu chuyện được thêu dệt nhằm quảng bá pizza.
Pizza Margherita chuẩn Napoli được làm như thế nào?
Theo quy định của Associazione Verace Pizza Napoletana, Pizza Margherita phải được nướng trong lò củi, dùng bột mì loại 00, cà chua San Marzano và mozzarella di bufala Campana.
Tại sao Pizza Margherita lại được UNESCO công nhận?
Không phải bản thân chiếc pizza, mà chính “nghệ thuật làm pizza Napoli” được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể năm 2017.
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan.