Trái Đất là hành tinh chứa đầy những điều bí ẩn mà con người vẫn đang miệt mài khám phá.
Trong số đó, hiện tượng sự phát sáng của Trái Đất hay còn gọi là Earthquake lights (EQL)
trước các trận động đất, là một trong những hiện tượng tự nhiên kỳ lạ nhất. Những dải sáng xanh, trắng,
tím bất chợt lóe lên trên bầu trời trước hoặc trong động đất đã khiến không ít nhân chứng tin rằng đó là
“tín hiệu của vũ trụ”. Câu hỏi đặt ra là: Liệu ánh sáng này là điềm báo của thiên tai, hay chỉ đơn thuần
là một phản ứng vật lý trong lòng đất?
Bài viết này trên Biettat.com sẽ đưa bạn đi sâu vào lịch sử, khoa học và những câu chuyện có thật
xung quanh ánh sáng động đất. Từ góc nhìn khoa học nghiêm túc kết hợp với những chứng nhân lịch sử, chúng ta sẽ thấy
Trái Đất không chỉ rung chuyển, mà đôi khi còn phát sáng như một ngọn đuốc khổng lồ trước khi thiên tai xảy ra.
Earthquake lights là gì?
Khái niệm và mô tả hiện tượng
Earthquake lights (EQL) là một hiện tượng quang học hiếm hoi xuất hiện trên bầu trời ngay trước hoặc trong các trận động đất mạnh.
Ánh sáng này thường có màu trắng, xanh dương, vàng nhạt hoặc tím, xuất hiện dưới nhiều hình thái khác nhau:
- Chớp sáng ngắn như tia sét ngang bầu trời.
- Dải sáng dài kéo thẳng đứng từ mặt đất lên trời.
- Vầng sáng mờ tỏa ra giống như ánh cực quang.
Các nhà khoa học nhận định EQL có thể kéo dài từ vài giây đến vài phút, tùy thuộc vào cường độ động đất.
Điều đặc biệt là ánh sáng này không phải do thời tiết hay hoạt động nhân tạo gây ra, mà có liên quan mật thiết đến sự
vận động địa chất của Trái Đất.
Sự nhầm lẫn thường gặp
Nhiều người lần đầu chứng kiến thường nhầm lẫn EQL với các hiện tượng tự nhiên khác. Dưới đây là bảng so sánh để làm rõ hơn:
| Hiện tượng | Đặc điểm | Khác biệt với Earthquake lights |
|---|---|---|
| Cực quang (Aurora) | Xuất hiện ở vùng cực, nhiều màu sắc, do gió mặt trời tác động. | EQL có thể xảy ra ở bất kỳ khu vực nào có động đất, không chỉ ở cực. |
| Sét thường | Phát sáng khi có dông bão, tiếng sấm kèm theo. | EQL xảy ra cả khi trời quang, không hề có mưa giông. |
| Ánh sáng nhân tạo | Đèn thành phố, ánh sáng laser, pháo hoa. | EQL thường bùng phát ngẫu nhiên, không theo sự kiện xã hội. |
Những ghi nhận lịch sử về ánh sáng trước động đất
Các báo cáo cổ đại và trung đại
Sự phát sáng của Trái Đất không phải là phát hiện mới mẻ. Các ghi chép từ thời cổ đại đã nhiều lần đề cập đến “ánh sáng kỳ lạ” trước động đất:
- Nhà sử học Hy Lạp Pliny the Elder từng miêu tả hiện tượng “ánh sáng lóe trên bầu trời” trước động đất ở Apulia (Ý) vào thế kỷ I.
- Tài liệu cổ Trung Quốc cũng nhắc đến những “đốm lửa” xuất hiện trên bầu trời trước khi mặt đất rung chuyển.
- Ở La Mã, người dân tin rằng đó là “thần sấm” cảnh báo thiên tai.
Trường hợp nổi tiếng thế kỷ 20 – 21
Các nhà khoa học hiện đại đã ghi nhận nhiều lần xuất hiện của EQL, trong đó có những sự kiện gây chấn động toàn cầu:
- Quebec, Canada (1988): Ánh sáng xanh tím xuất hiện trên bầu trời trước khi động đất 5,9 độ richter xảy ra.
- Nhật Bản (2011): Trước trận động đất và sóng thần lịch sử, camera giám sát đã ghi lại hàng loạt chớp sáng xanh trên bầu trời.
- Maroc (2023): Người dân tại Marrakech nhìn thấy ánh sáng xanh kỳ bí vài giây trước trận động đất 6,8 độ richter, khiến hơn 2.900 người thiệt mạng.
Câu chuyện có thật từ nhân chứng
Một nhân chứng sống sót ở Maroc chia sẻ với báo chí quốc tế:
“Trước khi mặt đất rung lên, tôi thấy một ánh sáng xanh lóe sáng như tia sét,
nhưng trời hôm đó quang đãng không mây. Chỉ vài giây sau, ngôi nhà của tôi bắt đầu sụp đổ.”
– Lời kể của người dân Marrakech, tháng 9/2023.
Những câu chuyện như thế càng khiến giới khoa học và cộng đồng quan tâm sâu sắc hơn đến
mối liên hệ giữa ánh sáng kỳ lạ và các trận động đất.
Khoa học giải thích hiện tượng Earthquake lights
Giả thuyết plasma từ hoạt động địa chất
Một trong những giả thuyết được chấp nhận rộng rãi cho rằng khi các mảng đá dưới lòng đất bị nén mạnh,
chúng có thể giải phóng các hạt tích điện (ion) và tạo ra plasma.
Plasma này khi di chuyển lên bầu khí quyển sẽ phát sáng, giống như hiện tượng cực quang nhưng có cơ chế khác biệt.
Nghiên cứu năm 2014 của Friedemann Freund, nhà vật lý tại NASA, đã chỉ ra rằng
các tinh thể đá có thể phát ra điện tích khi chịu áp lực mạnh, từ đó gây nên ánh sáng EQL.
Đây là bằng chứng khoa học đáng tin cậy giúp giải thích hiện tượng bí ẩn này.
Sự phóng điện trong tầng khí quyển
Một số nghiên cứu khác lại tập trung vào vai trò của tầng khí quyển. Khi động đất xảy ra,
sóng địa chấn có thể làm ion hóa không khí, tạo ra sự phóng điện tương tự tia sét.
Điều này lý giải tại sao ánh sáng EQL thường xuất hiện dưới dạng chớp sáng mạnh và biến mất rất nhanh.
Nghiên cứu gần đây bằng công nghệ hiện đại
Sự phát triển của camera giám sát, điện thoại thông minh và vệ tinh đã giúp nhân loại ghi lại được nhiều bằng chứng rõ ràng hơn về EQL.
Ví dụ:
- Video tại Peru (2007) cho thấy dải sáng tím xuất hiện vài giây trước động đất mạnh.
- Tư liệu từ Nhật Bản (2011) ghi nhận hàng loạt ánh sáng xanh lóe trên bầu trời khi động đất xảy ra.
- Các vệ tinh hiện đại đang theo dõi sự thay đổi điện từ trường trước mỗi trận động đất, mở ra hướng nghiên cứu mới.
Earthquake lights có phải tín hiệu dự báo động đất?
Tính chính xác và hạn chế
Một trong những câu hỏi lớn nhất là liệu sự phát sáng của Trái Đất
có thể được sử dụng như công cụ dự báo động đất hay không.
Thực tế, không phải mọi trận động đất đều xuất hiện ánh sáng, và không phải ánh sáng nào trên bầu trời
cũng có liên quan đến hoạt động địa chất.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng EQL thường đi kèm với những trận động đất lớn (từ 5 độ richter trở lên),
nhưng tần suất ghi nhận vẫn còn hạn chế. Vì vậy, ánh sáng này chưa thể trở thành một chỉ báo dự báo chính thức,
mà chỉ được xem là “tín hiệu phụ trợ”.
Tiềm năng cảnh báo sớm
Tuy còn nhiều tranh cãi, song nhiều nhà khoa học tin rằng việc nghiên cứu sâu hơn về EQL có thể giúp con người
tiến gần hơn tới hệ thống cảnh báo động đất hiệu quả.
Một số nhóm nghiên cứu ở Nhật Bản và Mỹ đã thử nghiệm kết hợp dữ liệu ánh sáng bất thường với
sóng điện từ và sự thay đổi điện tích trong không khí để xây dựng mô hình cảnh báo sớm.
Dù chưa hoàn thiện, nhưng nếu thành công, đây sẽ là một bước tiến lớn trong nỗ lực bảo vệ sinh mạng
và tài sản của hàng triệu người sống trong vùng có nguy cơ động đất cao.
Góc nhìn văn hóa và huyền thoại
Ánh sáng trong văn hóa dân gian
Trước khi khoa học hiện đại ra đời, con người thường nhìn nhận EQL qua lăng kính tâm linh và tín ngưỡng.
Ở nhiều nền văn hóa, ánh sáng kỳ lạ trước động đất được coi là lời cảnh báo của thần linh:
- Người La Mã cổ tin rằng đó là “ngọn đuốc của thần Jupiter”.
- Người Trung Quốc xem đó là “long quang” – ánh sáng của rồng thần dưới lòng đất.
- Người dân vùng Andes tin ánh sáng là “linh hồn của đất” thức giấc trước cơn thịnh nộ.
Từ huyền thoại đến khoa học
Dù những giải thích huyền bí không còn phù hợp với thời đại, nhưng chúng phản ánh nỗi sợ hãi
và sự tò mò của con người trước thiên nhiên. Chính những truyền thuyết ấy là động lực để các nhà khoa học ngày nay
tiếp tục tìm kiếm lời giải khoa học xác thực cho Earthquake lights.
Kết luận – Khi Trái Đất phát sáng trước động đất
Hiện tượng phát sáng của Trái Đất trước động đất vừa mang màu sắc huyền bí, vừa gắn liền với cơ chế vật lý phức tạp.
Nó nhắc nhở chúng ta rằng hành tinh này không ngừng vận động, và đôi khi gửi đi những tín hiệu khó giải mã.
Dù còn nhiều bí ẩn, nhưng việc nghiên cứu hiện tượng này mang lại giá trị khoa học và nhân văn to lớn:
từ việc hiểu rõ hơn cấu trúc Trái Đất, cho tới khả năng cứu sống con người bằng hệ thống cảnh báo thiên tai trong tương lai.
Sự phát sáng của Trái Đất, do đó, không chỉ là “ánh sáng kỳ lạ” mà còn là “ánh sáng tri thức” mà chúng ta đang dần nắm bắt.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
Earthquake lights có phải là cực quang không?
Không. Cực quang hình thành do gió Mặt Trời và từ trường Trái Đất, trong khi EQL có liên quan đến hoạt động địa chất và áp lực từ lòng đất.
Tại sao không phải động đất nào cũng xuất hiện ánh sáng?
Hiện tượng này phụ thuộc vào nhiều yếu tố: loại đá, mức độ nén ép, cấu trúc địa chất và điều kiện khí quyển.
Do đó, chỉ một số trận động đất mới tạo ra ánh sáng nhìn thấy.
Có thể dùng ánh sáng động đất để dự báo thiên tai không?
Hiện tại, EQL chưa đủ độ tin cậy để trở thành công cụ dự báo chính thức,
nhưng các nghiên cứu đang mở ra tiềm năng sử dụng hiện tượng này như một tín hiệu cảnh báo phụ trợ.
Ánh sáng động đất có gây hại cho con người không?
Bản thân ánh sáng không gây hại, nhưng nó thường đi kèm với động đất mạnh, vốn tiềm ẩn nhiều nguy hiểm.
Vì vậy, điều quan trọng là nhận thức được rủi ro khi chứng kiến hiện tượng này.
Những nước nào nghiên cứu hiện tượng Earthquake lights nhiều nhất?
Nhật Bản, Mỹ, Canada và Trung Quốc là những quốc gia có nhiều nghiên cứu nhất,
nhờ kết hợp dữ liệu từ camera giám sát, vệ tinh và công nghệ đo điện từ trường.
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan.