Có một câu hỏi từng khiến nhiều nhà khoa học, triết gia và cả giới tâm linh phải bối rối:
Tại sao những người mù – đặc biệt là người mù bẩm sinh – lại khẳng định họ có thể “nhìn thấy”
trong trải nghiệm cận tử? Đây không chỉ là một hiện tượng kỳ lạ, mà còn là một cánh cửa mở ra
vô vàn giả thuyết về mối quan hệ giữa ý thức, bộ não và sự tồn tại của linh hồn.
Từ hàng trăm năm nay, trải nghiệm cận tử (Near Death Experience – NDE) đã được ghi nhận ở nhiều nền văn hóa.
Người ta thường kể lại cảm giác thoát ra khỏi cơ thể, đi qua đường hầm ánh sáng, hay gặp gỡ người thân đã mất.
Nhưng khi những câu chuyện này đến từ chính người mù – những người chưa từng “thấy” một màu sắc hay hình dạng nào
trong đời – chúng trở nên chấn động hơn bao giờ hết. Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá hiện tượng bí ẩn ấy dưới cả
góc nhìn khoa học lẫn tâm linh.
Hiện tượng trải nghiệm cận tử là gì?
Trải nghiệm cận tử (NDE) là những trải nghiệm đặc biệt xảy ra khi một người ở ranh giới sống – chết,
thường trong tình huống ngừng tim, chấn thương nặng, hoặc bệnh nguy kịch. Các nghiên cứu cho thấy khoảng
10–20% bệnh nhân ngừng tim được hồi sức báo cáo đã từng trải qua hiện tượng này.
Dù chỉ thoáng qua, nhưng nó để lại dấu ấn sâu sắc trong tâm trí người trong cuộc.
Các đặc điểm phổ biến trong trải nghiệm cận tử thường bao gồm:
- Cảm giác rời khỏi cơ thể, nhìn thấy chính mình từ trên cao (out-of-body experience).
- Đi qua một đường hầm dài với ánh sáng rực rỡ ở cuối.
- Gặp gỡ những người thân đã qua đời hoặc nhân vật tôn giáo.
- Cảm giác bình an, hạnh phúc, không còn đau đớn hay sợ hãi.
- Nhìn lại toàn bộ cuộc đời trong thoáng chốc.
Một nghiên cứu công bố trên tạp chí The Lancet (2001) do bác sĩ Pim van Lommel dẫn đầu,
dựa trên 344 bệnh nhân ngừng tim tại Hà Lan, cho thấy có 18% bệnh nhân trải qua NDE,
trong đó nhiều người kể lại chi tiết khó lý giải bằng khoa học y học đơn thuần.
Điều này cho thấy NDE không phải là hiện tượng cá biệt, mà mang tính phổ quát trong nhân loại.
Người mù và trải nghiệm cận tử – Điều phi lý nhưng có thật
Với người sáng mắt, việc “nhìn thấy” trong cận tử có thể được lý giải phần nào nhờ hoạt động bất thường
của não bộ. Nhưng với người mù, đặc biệt là người mù bẩm sinh, hiện tượng này trở thành một nghịch lý:
họ chưa bao giờ có trải nghiệm về ánh sáng, màu sắc hay hình ảnh, vậy mà trong giây phút cận kề cái chết,
họ mô tả những chi tiết thị giác sống động đến kinh ngạc.
Nhà nghiên cứu Kenneth Ring – giáo sư tâm lý học tại Đại học Connecticut (Mỹ) – đã tiến hành khảo sát
hơn 30 người mù từng trải qua NDE. Kết quả được công bố trong cuốn sách
“Mindsight: Near-Death and Out-of-Body Experiences in the Blind” (1999) cho thấy:
hơn một nửa số người mù bẩm sinh khẳng định họ đã có những trải nghiệm thị giác trong lúc cận tử,
và mô tả chúng bằng ngôn ngữ đầy chi tiết.
Điểm thú vị là trải nghiệm của người mù do tai nạn thường có sự khác biệt với người mù bẩm sinh.
Người mù sau này trong đời có thể “tái hiện” lại hình ảnh từng thấy, trong khi người mù bẩm sinh lại
mô tả một dạng “cái nhìn mới” – ánh sáng, hình khối và màu sắc họ chưa từng biết.
Điều này khiến các nhà khoa học khó lòng giải thích thỏa đáng.
Câu chuyện thật – Người mù kể lại trải nghiệm cận tử
Một trường hợp nổi tiếng được ghi nhận bởi Kenneth Ring là của Vicki Umipeg, một phụ nữ mù bẩm sinh từ khi mới sinh.
Trong một lần phẫu thuật tim, cô rơi vào trạng thái chết lâm sàng. Sau khi hồi tỉnh, Vicki kể rằng
cô thấy mình thoát ra khỏi cơ thể, nhìn thấy toàn cảnh phòng mổ, và đặc biệt là chính thân thể của mình
đang nằm trên bàn. Vicki mô tả chi tiết đến mức các y tá và bác sĩ phải thừa nhận tính chính xác của câu chuyện.
“Tôi chưa bao giờ nhìn thấy gì trong đời. Nhưng trong khoảnh khắc đó, tôi nhìn thấy ánh sáng chói lòa,
và cả cơ thể mình từ trên cao. Tôi nhận ra mình đang tồn tại ngoài thân xác.” – Vicki Umipeg.
Những câu chuyện như vậy không chỉ khơi dậy niềm tò mò, mà còn đặt ra thách thức cho khoa học hiện đại:
Liệu ý thức có thể tồn tại độc lập với đôi mắt và bộ não, hay chúng ta cần một cách tiếp cận mới
để hiểu về trải nghiệm con người?
Những giả thuyết khoa học lý giải hiện tượng
Hoạt động bất thường của não bộ trong lúc hấp hối
Các nhà khoa học thần kinh cho rằng trong trạng thái cận tử, não bộ trải qua
sự thay đổi hóa sinh dữ dội. Việc thiếu oxy và sự phóng thích hàng loạt chất
dẫn truyền thần kinh như endorphin hay DMT có thể gây ra những trải nghiệm
“ảo giác thị giác”. Điều đáng chú ý là ngay cả người mù cũng sở hữu vùng vỏ
não thị giác. Khi bị kích thích bất thường, khu vực này có thể tạo ra những
“hình ảnh nội tâm” mà họ cảm nhận như thật.
Trí tưởng tượng và ký ức không hình ảnh
Người mù thường dựa vào âm thanh, xúc giác, khứu giác để hình dung thế giới.
Khi não bộ rơi vào trạng thái bất thường, những trải nghiệm giác quan này có
thể được “dịch” thành dạng hình ảnh tượng trưng. Nói cách khác, họ không thực
sự nhìn thấy bằng mắt, mà bằng một sự kết hợp đặc biệt của trí tưởng tượng và
cảm nhận giác quan.
Lý thuyết ý thức ngoài não bộ
Một số nhà nghiên cứu như bác sĩ Bruce Greyson (Đại học Virginia, Mỹ) lại cho rằng
trải nghiệm cận tử có thể chứng minh cho sự tồn tại của ý thức độc lập với não bộ.
Khi người mù mô tả chính xác khung cảnh xung quanh, chi tiết về phòng mổ hoặc nhân viên y tế,
điều này khiến giả thuyết “ý thức rời khỏi thể xác” được chú ý nhiều hơn.
Góc nhìn tâm linh – Khi linh hồn rời khỏi thể xác
Không chỉ khoa học, nhiều truyền thống tôn giáo từ lâu đã lý giải hiện tượng này.
Trong Phật giáo, trải nghiệm cận tử được xem là bước chuyển tiếp giữa đời sống hiện tại
và kiếp sau. Trong Kitô giáo, nhiều người tin rằng ánh sáng trong NDE chính là hình ảnh
Thiên Chúa hoặc Thiên đường. Còn Ấn Độ giáo thì cho rằng linh hồn rời khỏi thể xác để bước vào
một chu kỳ tái sinh mới.
Người mù “nhìn thấy” trong cận tử, theo góc nhìn tâm linh, có thể là bằng chứng rằng thị giác
không đơn thuần phụ thuộc vào đôi mắt, mà là năng lực của linh hồn khi thoát ra khỏi cơ thể vật lý.
Đây là lý do nhiều người coi trải nghiệm cận tử như một “cửa ngõ” chứng minh sự bất tử của linh hồn.
Những nghiên cứu và tranh cãi nổi bật
Các công trình khoa học về NDE ở người mù
Ngoài Kenneth Ring, nhiều nhà khoa học khác đã ghi nhận các trường hợp người mù có trải nghiệm cận tử.
Một báo cáo trên Journal of Near-Death Studies cho thấy, người mù bẩm sinh không chỉ mô tả ánh sáng
mà còn cảm nhận được hình khối, màu sắc và cả cử động xung quanh họ trong NDE.
Điều này đặt ra thách thức lớn đối với khoa học thần kinh truyền thống.
Tranh luận chưa có hồi kết
Một bên cho rằng hiện tượng này chỉ là sản phẩm của não bộ, là sự “ảo giác được nâng cấp” trong tình huống cực hạn.
Bên kia lại khẳng định đây là bằng chứng cho sự tồn tại của một thực tại khác, vượt khỏi giới hạn của giác quan.
Dù quan điểm khác nhau, tất cả đều thừa nhận NDE ở người mù là một trong những bí ẩn lớn nhất của ý thức con người.
Ý nghĩa nhân văn của trải nghiệm cận tử ở người mù
Với nhiều người mù, trải nghiệm cận tử mang lại hy vọng và niềm tin.
Nó giúp họ tin rằng bản thân vẫn có thể “nhìn thấy” theo một cách khác, vượt khỏi giới hạn thể xác.
Nhiều bệnh nhân sau khi hồi tỉnh đã có thái độ sống tích cực hơn, yêu thương và trân trọng cuộc đời hơn.
Không chỉ với cá nhân, hiện tượng này cũng gợi mở cho cộng đồng một cái nhìn nhân văn hơn về sự sống và cái chết.
Nó nhắc nhở chúng ta rằng cái chết không chỉ là dấu chấm hết, mà có thể là sự tiếp nối của một hành trình khác.
Kết luận – Bí ẩn chưa lời giải
Trải nghiệm cận tử ở người mù là một bí ẩn vẫn chưa có lời giải thỏa đáng.
Khoa học hiện đại đang nỗ lực tìm ra cơ chế sinh học đứng sau hiện tượng này,
trong khi nhiều người lại coi nó như bằng chứng cho sự tồn tại của linh hồn.
Dù là cách lý giải nào, NDE vẫn giúp con người có thêm niềm tin, sự an ủi và một cách nhìn sâu sắc hơn về ý nghĩa của sự sống.
Câu hỏi cuối cùng vẫn còn bỏ ngỏ:
Liệu “cái thấy” trong trải nghiệm cận tử là sản phẩm của não bộ hay là sự thức tỉnh của linh hồn?
Có lẽ, đó sẽ mãi là một trong những bí ẩn lớn nhất của nhân loại.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Người mù bẩm sinh có thật sự “nhìn thấy” trong trải nghiệm cận tử?
Nhiều báo cáo và nghiên cứu cho thấy một số người mù bẩm sinh mô tả ánh sáng và hình ảnh trong NDE.
Tuy nhiên, khoa học chưa thể xác định đó là thị giác thực sự hay một dạng hình dung nội tâm đặc biệt.
2. Tại sao trải nghiệm cận tử lại thường gắn với ánh sáng và đường hầm?
Một số nhà khoa học cho rằng đây là do não thiếu oxy, khiến tầm nhìn thu hẹp dần giống như đi qua đường hầm.
Nhưng những người mù cũng mô tả hiện tượng này, cho thấy lời giải thích đó chưa đủ toàn diện.
3. Trải nghiệm cận tử có thể chứng minh linh hồn tồn tại không?
Đây là chủ đề gây tranh cãi. Khoa học chưa xác nhận sự tồn tại của linh hồn,
nhưng trải nghiệm cận tử – đặc biệt ở người mù – là bằng chứng mạnh mẽ để nhiều người tin vào thế giới bên kia.
4. Người từng có NDE thay đổi như thế nào sau khi trở lại cuộc sống?
Hầu hết họ trở nên tích cực hơn, sống có mục đích và trân trọng tình cảm hơn.
Đặc biệt, với người mù, trải nghiệm này còn mang ý nghĩa tinh thần sâu sắc,
như một sự khẳng định rằng giới hạn thể chất không phải là rào cản cuối cùng.
🔎Lưu ý: Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin tổng quan.